บ้านในเมืองหลายหลังนิยมสร้างห้องน้ำไว้ใต้บันไดเพื่อประหยัดพื้นที่ใช้สอย แต่ในความเป็นจริง วิธีนี้มีข้อเสียหลายอย่างที่ควรพิจารณา

วิศวกรโยธา เลดุง (Ledung) ได้แบ่งปันมุมมองและแนวทางแก้ไขของเขาผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัวว่า:

เมื่อ 24 ปีก่อน ตอนที่ผมย้ายมาเรียนที่ฮานอย ผมไปเยี่ยมบ้านของคนรู้จัก และครั้งนั้นเองผมเห็นหลาย านสร้างห้องน้ำไว้ใต้บันได พร้อมติดตั้งพัดลมดูดกลิ่นจากประเทศจีน

เมื่อเปิดสวิตช์ไฟ พัดลมก็หมุนเสียงดังวู้ ๆ เหมือนใบพัดเฮลิคอปเตอร์ แต่แทนที่กลิ่นจะถูกดูดออกไป มันกลับกระจายไปทั่วบ้าน รวมทั้งซึมเข้าไปในช่องเทคนิคของอาคารอีกด้วย

ตลอดหลายปีที่ผ่านมา การสร้างห้องน้ำใต้บันไดหรือในมุมอับที่ไม่มีอากาศถ่ายเท กลับกลายเป็นเทรนด์เหมือน “เห็ดที่งอกหลังฝนตก” มันกลายเป็นนิสัยและความเคยชินในการก่อสร้าง แม้แต่สถาปนิกบางคนก็ยังใช้วิธีนี้เหมือนเป็นทางเลือกที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

แต่ความจริงคือ แทนที่กลิ่นจะอยู่แค่ในห้องน้ำไม่กี่ตารางเมตรและหายไปอย่างรวดเร็ว กลายเป็นว่าทั้งบ้านต้องรับกลิ่นเหม็นนั้นแทน หลายคนให้เหตุผลว่า “ประหยัดพื้นที่ใช้สอยได้อีกหลายเมตร” แต่หากออกแบบอย่างถูกหลักวิทยาศาสตร์จริง ๆ เราสามารถประหยัดพื้นที่ได้ดีกว่านี้ โดยไม่จำเป็นต้องสร้างห้องน้ำใต้บันไดเลย

ถ้าพื้นที่บ้านของคุณมีขนาดเล็ก กลิ่นจะยิ่งแรงมาก เพราะลมธรรมชาติไม่สามารถพัดเข้าไปได้ กลิ่นจึงซึมติดกำแพง เสื้อผ้า ผ้าขนหนู และในวันที่อากาศชื้น กลิ่นนั้นจะระเหยขึ้นมาตามไอน้ำ สร้างความอึดอัดและไม่สบายให้กับคนในบ้าน

มีหลายวิธีที่สามารถจัดวางห้องน้ำได้ เพียงคุณบอกสถาปนิกให้ชัดเจนถึง 2 สิ่งที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้:
หนึ่ง – ห้องน้ำต้องมีอากาศสดใหม่เพื่อระบายกลิ่นและความชื้นได้ดี สอง – ต้องกำหนดลำดับความสำคัญของแต่ละพื้นที่ในบ้านให้ชัด

ถ้าพื้นที่บ้านไม่เกิน 60 ตารางเมตร คุณไม่สามารถจัดให้ทุกห้องสมบูรณ์แบบได้หมด ดังนั้นจึงต้องมีหลักเกณฑ์ชัดเจนสำหรับแต่ละพื้นที่ ห้องที่มีความสำคัญมากกว่าจะได้พื้นที่ที่ดีและเหมาะสมกว่า ส่วนห้องอื่น ๆ ก็ต้องยอมลดบางฟังก์ชันลง เหมือนเวลามีขนมชิ้นเดียว เด็กย่อมได้ก่อนพ่อแม่ หรือเมื่อเครื่องบินมีเหตุฉุกเฉิน คุณต้องใส่หน้ากากออกซิเจนให้ตัวเองก่อนถึงจะช่วยลูกได้

แต่ละครอบครัวมีพฤติกรรมและความชอบที่แตกต่างกัน ดังนั้นจึงเป็นเรื่องผิดหากคุณนำแบบบ้านที่เห็นว่าสวยจากที่อื่น มาใช้กับบ้านตัวเองโดยไม่ปรึกษาสถาปนิก คุณไม่ได้เก่งกว่าสถาปนิก จึงควรเคารพแนวทางที่พวกเขาเสนอ เพราะจะช่วยลดความผิดพลาดได้มากกว่า

สถาปนิกก็เหมือนหมอกับคนไข้ อาจมีผิดพลาดเล็กน้อยบ้าง แต่โดยรวมแล้วเขาย่อมเข้าใจโครงสร้างดีกว่าคุณ อย่าซื้อยามากินเองเพียงเพราะเห็นว่าคนอื่นกินแล้วหาย

สำหรับผม สิ่งที่ให้ความสำคัญที่สุดคือ “ห้องน้ำ” มันต้องระบายกลิ่นได้เร็ว บ้านถึงจะสะอาดและหอม รองลงมาคือห้องนอน จากนั้นคือห้องครัว ส่วนห้องนั่งเล่นอยู่ลำดับสุดท้าย เพราะผมสร้างบ้านไว้สำหรับคนในครอบครัว ไม่ใช่สำหรับแขก

อย่าจัดวางห้องน้ำไว้ในจุดที่ไม่มีอากาศถ่ายเท และอย่าสร้างห้องน้ำเพียงเพื่อแขกที่มาเยี่ยมชั่วคราว

หลักการออกแบบบ้านสำหรับครอบครัวไม่เหมือนกับหอพักหรือโรงแรม สถานที่เชิงพาณิชย์ให้ความสำคัญกับแขก แต่บ้านส่วนตัวควรเน้นความสะดวกสบายและการระบายอากาศของเจ้าของบ้านเป็นหลัก

เพราะฉะนั้น เราควรสร้างบ้านเพื่อ “ตัวเราอยู่” ไม่ใช่เพื่อแขกที่มาเยี่ยมเป็นครั้งคราว อย่ายอมเสียโครงสร้างหลักของบ้านเพียงเพราะต้องการทำให้แขกพอใจ

บ้านของผมมีพื้นที่ 56 ตารางเมตร (กว้าง 4.7 เมตร ยาว 12 เมตร) ผมยกพื้นที่ให้เพื่อนบ้านไปประมาณ 2 ตารางเมตร เพื่อให้ทางเดินของเขากว้างขึ้น แลกกับการที่เขาอนุญาตให้ผมเปิดหน้าต่างห้องน้ำไปทางทางเดินนั้นได้

พื้นที่เพียงไม่กี่ตารางเมตรอาจมีมูลค่าไม่น้อย แต่สิ่งที่ได้กลับมาคือความสัมพันธ์อันดีระหว่างเพื่อนบ้าน และยังได้เปิดหน้าต่างตามที่ต้องการอีกด้วย

ส่วนพื้นที่ที่เหลือ ผมกันไว้ 16 ตารางเมตร เพื่อทำช่องแสงและช่องอากาศ (ปล่องกลางบ้าน) ยาวตลอดแนวตัวบ้าน ขนาดประมาณ 1.3x12 เมตร รวมถึงบันได ทำให้พื้นที่อยู่อาศัยจริงเหลือเพียง 38 ตารางเมตร

แต่ทุกห้องนอนและห้องน้ำสามารถรับอากาศถ่ายเทได้ดี และยังเปิดหน้าต่างกระจกมองเห็นสวนกลางบ้านได้ทั้งหมด