วัคซีน mRNA รุ่นใหม่ที่อาจใช้ได้กับ “ทุกชนิดของเนื้อร้าย” เริ่มทดลองในมนุษย์แล้ว

นักวิจัยจากหลายสถาบันในสหราชอาณาจักรและสหรัฐอเมริกาได้เริ่มการทดลองทางคลินิกระยะที่ 1 สำหรับวัคซีนชนิดใหม่ที่ใช้เทคโนโลยี mRNA ซึ่งออกแบบมาเพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันของร่างกายให้สามารถรับมือกับ เซลล์ผิดปกติในอวัยวะต่าง ๆ ได้โดยไม่ต้องปรับแต่งเฉพาะรายบุคคลเหมือนวัคซีนเนื้อร้ายแบบเดิม

วัคซีนต้นแบบนี้มีรหัสว่า mRNA-4359 และถูกพัฒนาให้ “พร้อมใช้” (off-the-shelf) หมายถึงสามารถผลิตในรูปแบบมาตรฐานเดียวกันโดยไม่ต้องสกัดข้อมูลพันธุกรรมของก้อนเนื้อจากผู้ป่วยแต่ละราย ซึ่งถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญในวงการภูมิคุ้มกันบำบัด

กลไกการทำงานของวัคซีน

ต่างจากวัคซีนแบบดั้งเดิมที่ต้องออกแบบให้ตรงกับการกลายพันธุ์ของเซลล์ผิดปกติในแต่ละบุคคล วัคซีนชนิดใหม่นี้เน้นกระตุ้น ภูมิคุ้มกันเชิงกว้าง (broad-spectrum immune response) โดยใช้ mRNA เพื่อกระตุ้นการสร้างโปรตีนจำเพาะบางชนิดในร่างกาย ซึ่งช่วยให้เซลล์ภูมิคุ้มกันสามารถตรวจจับและทำลายเซลล์ที่มีการแบ่งตัวผิดปกติได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ผลการทดลองก่อนหน้าในสัตว์ทดลอง เช่น หนูทดลองที่มีลักษณะเนื้อร้ายชนิดต่าง ๆ รวมถึงเนื้อร้ายผิวหนัง สมอง และกระดูก พบว่าวัคซีนนี้ช่วยกระตุ้นการผลิต อินเตอร์เฟอรอนชนิดที่ 1 (Type-I Interferons) ซึ่งเป็นสารส่งสัญญาณภูมิคุ้มกันที่มีบทบาทสำคัญในการระบุและกำจัดเซลล์ที่ไม่ปกติ

โดยเฉพาะเมื่อใช้ร่วมกับการรักษาแบบ “ภูมิคุ้มกันจุดตรวจ” (immune checkpoint inhibitors) วัคซีนนี้ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของร่างกายในการตอบสนองต่อการรักษาอย่างเห็นได้ชัด

การทดลองในมนุษย์

ปัจจุบันวัคซีน mRNA-4359 ได้เข้าสู่การทดลองระยะที่ 1 ในสหราชอาณาจักรและยุโรป โดยมุ่งเน้นกลุ่มผู้ป่วยที่มีเนื้อร้ายในระยะลุกลาม เช่น เนื้อร้ายผิวหนัง (melanoma) และเนื้อร้ายปอด (lung tumors)

การทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความปลอดภัย การตอบสนองของภูมิคุ้มกัน และประสิทธิภาพในการลดการขยายตัวของเซลล์ที่ผิดปกติ ผลการทดลองในระยะต้นจะเป็นตัวกำหนดว่าการพัฒนานี้จะเดินหน้าสู่ระยะต่อไปหรือไม่

ความหวังใหม่ของการแพทย์ยุค mRNA

แม้ยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น แต่งานวิจัยนี้เปิดประตูสู่แนวคิดเรื่อง “วัคซีนป้องกันเนื้อร้ายสากล” ที่อาจใช้ได้กับหลายชนิดของความผิดปกติในเซลล์ทั่วร่างกายโดยไม่ต้องปรับแต่งรายบุคคล

เทคโนโลยี mRNA ได้รับการพิสูจน์ความสำเร็จจากวัคซีนป้องกันโรคระบาดในช่วงที่ผ่านมา และการนำหลักการเดียวกันมาประยุกต์ใช้เพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันต่อเซลล์ผิดปกติในอวัยวะต่าง ๆ ถือเป็นความก้าวหน้าครั้งสำคัญของวงการวิทยาศาสตร์การแพทย์

นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าหากการทดลองประสบความสำเร็จในมนุษย์ วัคซีนประเภทนี้อาจกลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการป้องกันและรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับการกลายพันธุ์ของเซลล์ในอนาคต

ที่มา:
“A Universal Strategy of Anti-Tumor mRNA Vaccine by Harnessing ‘Off-the-Shelf’ Immunity to Known Antigens.” Advanced Science (2025)