งานวิจัยหลายชิ้นเผยให้เห็นว่า อันตรายจากไมโครพลาสติกอยู่ใกล้ตัวเรามากกว่าที่คิด

ไมโครพลาสติก (Microplastic) คือเศษพลาสติกขนาดเล็กกว่า 5 มิลลิเมตร ที่ถือเป็นภัยเงียบต่อสุขภาพของมนุษย์ ไม่ได้พบเพียงในมหาสมุทรหรืออากาศเท่านั้น แต่ยังแฝงอยู่ในอาหารที่เรารับประทานทุกวัน ตั้งแต่ผักผลไม้ เกลือ ไปจนถึงข้าว ซึ่งหมายความว่า ความเสี่ยงในการที่ร่างกายจะดูดซึมไมโครพลาสติกผ่านมื้ออาหารในแต่ละวันมีมากกว่าที่เราคิดไว้มาก

1. ผักและผลไม้บางชนิด

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยคาทาเนีย (University of Catania) ประเทศอิตาลี พบว่า ผักและผลไม้หลายชนิดมีการปนเปือนไมโครพลาสติก โดยแอปเปิลมีปริมาณสูงที่สุด เฉลี่ย 195,500 อนุภาคต่อกรัม ตามมาด้วยลูกแพร์ที่ประมาณ 189,500 อนุภาคต่อกรัม แม้แต่ผักที่เราคิดว่ามีประโยชน์ เช่น แครอท บร็อกโคลี หรือผักกาดหอม ก็พบการปนเปื้อนเช่นกัน

นักวิทยาศาสตร์อธิบายว่า รากของพืชสามารถดูดซึมไมโครพลาสติก หรือแม้กระทั่งอนุภาคนาโนพลาสติกจากดินและน้ำที่ปนเปื้อนได้ ซึ่งหมายความว่า เมื่อเรารับประทานผักผลไม้หนึ่งคำ ก็อาจกำลังนำไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายโดยไม่รู้ตัว

Sion Chan นักรณรงค์จากองค์กรกรีนพีซเอเชียตะวันออก (Greenpeace East Asia) กล่าวไว้ว่า
“การลดการใช้พลาสติกในห่วงโซ่อาหารสามารถช่วยลดปริมาณไมโครพลาสติกที่มนุษย์บริโภคได้ ยิ่งเราใช้พลาสติกน้อยลง เรายิ่งรับไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายน้อยลง”

2. เกลือ – เครื่องปรุงประจำครัว

ไม่ใช่แค่ผักผลไม้เท่านั้น แม้แต่เกลือ ซึ่งเป็นเครื่องปรุงพื้นฐานในทุกครัวเรือน ก็พบว่ามีไมโครพลาสติกปนเปื้อนอยู่จำนวนมาก

ในปี 2020 สภาผู้บริโภคฮ่องกง (Hong Kong Consumer Council) เปิดเผยผลการตรวจสอบ พบว่า 20% ของตัวอย่างเกลือที่จำหน่ายในตลาดมีไมโครพลาสติก ปริมาณอยู่ระหว่าง 114 – 17,200 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ที่น่าตกใจกว่านั้นคือ มีตัวอย่างบางส่วนที่พบว่าไมโครพลาสติกมาจากบรรจุภัณฑ์ Polypropylene (PP) โดยตรง

ก่อนหน้านี้ ในปี 2018 มหาวิทยาลัยอินชอน (Incheon National University) ประเทศเกาหลีใต้ ร่วมกับ Greenpeace East Asia ตรวจสอบเกลือจาก 39 แบรนด์ ใน 21 ประเทศทั่วโลก ผลปรากฏว่า มากกว่า 90% ของตัวอย่างมีไมโครพลาสติกปนเปื้อน

โดยคำนวณจากการบริโภคเกลือเฉลี่ยวันละ 10 กรัม นักวิทยาศาสตร์คาดว่า มนุษย์อาจดูดซึมไมโครพลาสติกมากถึง 20,000 อนุภาคต่อปี เพียงจากการใช้เกลือเท่านั้น

3. ข้าว

ข้าว ซึ่งเป็นอาหารหลักของผู้คนกว่าพันล้านคนทั่วโลก รวมถึงคนไทย ก็ถูกพบว่ามีไมโครพลาสติกเช่นกัน

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยควีนส์แลนด์ (University of Queensland) ประเทศออสเตรเลีย พบว่า ในข้าวขาว 100 กรัม (ประมาณครึ่งถ้วย) มีไมโครพลาสติกประมาณ 3–4 มิลลิกรัม และในข้าวสำเร็จรูป (ข้าวกึ่งสำเร็จรูปหรือข้าวพร้อมทาน) ปริมาณนี้อาจสูงถึง 13 มิลลิกรัมต่อหนึ่งมื้อ

นักวิจัยแนะนำว่า การล้างข้าวให้สะอาดก่อนหุงสามารถลดไมโครพลาสติกได้มากถึง 40% และยังช่วยลดสารหนูอนินทรีย์ที่เป็นสารก่อมะเร็งได้อีกด้วย

ทำไมไมโครพลาสติกถึงเข้าไปอยู่ในอาหาร?

ไมโครพลาสติกมักมีต้นกำเนิดจากพลาสติกใช้ครั้งเดียว เช่น ถุงหิ้ว บรรจุภัณฑ์อาหาร หรืออวนห่อผลไม้ เมื่อถูกทิ้งลงสิ่งแวดล้อม พลาสติกเหล่านี้ไม่ย่อยสลาย แต่แตกตัวเป็นอนุภาคเล็กลงเรื่อย ๆ

อนุภาคที่มีขนาดเล็กมากสามารถเล็ดลอดระบบบำบัดน้ำเสียเข้าสู่ทะเลได้ง่าย สิ่งมีชีวิตในน้ำอย่างแพลงก์ตอนหรือหอยจะดูดซึมเข้าไป และกลายเป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่อาหาร ส่วนในพืช รากจะดูดซึมอนุภาคไมโครพลาสติกจากดินและน้ำได้เช่นกัน

กล่าวอีกอย่างหนึ่งคือ จากทะเลจนถึงไร่นา ไมโครพลาสติกได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศ และสุดท้ายกลับมาสู่จานอาหารของมนุษย์

ผลกระทบต่อสุขภาพ

ผลกระทบของไมโครพลาสติกต่อสุขภาพมนุษย์กำลังได้รับความสนใจมากขึ้น งานวิจัยที่เผยแพร่โดย CNN ในเดือนมีนาคม 2024 ระบุว่า ผู้ที่มีไมโครพลาสติกหรือนาโนพลาสติกในหลอดเลือดแดง มีความเสี่ยงหัวใจวาย อัมพาต หรือเสียชีวิตสูงกว่าคนทั่วไปถึง 2 เท่า

ในสัตว์น้ำพบว่า ไมโครพลาสติกทำให้ระบบย่อยอาหารเสียหาย ส่วนในมนุษย์ อันตรายไม่ได้มาจากอนุภาคพลาสติกเพียงอย่างเดียว แต่ยังรวมถึงสารเคมีที่เกาะติดมากับมัน เช่น สารทำให้พลาสติกอ่อนตัว หรือสารพิษตกค้างอย่างยาฆ่าแมลง ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด ภูมิคุ้มกัน ระบบต่อมไร้ท่อ และเพิ่มความเสี่ยงของมะเร็งในระยะยาว

สรุป

จากผักผลไม้ เกลือ ไปจนถึงข้าว — อาหารพื้นฐานทั้งสามอย่างที่อยู่ในทุกครัวเรือน ล้วนพบการปนเปือนไมโครพลาสติก ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนว่า ปัญหามลพิษจากพลาสติกได้แทรกซึมเข้ามาในทุกมุมของชีวิตและกระทบต่อสุขภาพโดยตรง

ผู้เชี่ยวชาญแนะนำให้ลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวให้มากที่สุด และในระดับผู้บริโภค ควรล้างอาหารให้สะอาด เลือกผลิตภัณฑ์จากแหล่งที่เชื่อถือได้ เพื่อช่วยลดปริมาณไมโครพลาสติกที่เข้าสู่ร่างกาย

ไมโครพลาสติกเคยถูกมองว่าเป็นภัยคุกคามที่อยู่ไกลโพ้นในมหาสมุทร แต่วันนี้ มันได้เข้ามาอยู่ในจานข้าวของเราแล้ว การตระหนักรู้และลงมือแก้ไขตั้งแต่ตอนนี้ คือหนทางเดียวที่จะลดความเสี่ยงจากภัยเงียบนี้ได้