ปลา เป็นหนึ่งในวัตถุดิบที่ไม่อาจขาดบนโต๊ะอาหารของคนไทย เมื่อถึงวันเทศกาล หลายบ้านก็ต้องมีปลาไว้เลี้ยงคนในครอบครัวและเพื่อนฝูง ซึ่งนั่นก็สื่อความหมายว่า “ทุก ปีจะต้องมีเหลือกินเหลือใช้”
แต่แท้จริงแล้ว… มี สี่ชนิดปลา ที่คุณไม่ควรซื้อ เพราะพวกมันอาจเต็มไปด้วย “ปรสิต” และผู้ขายปลาก็มักไม่ซื้อกินเอง ถ้าคุณเจอปลาที่ลักษณะดังกล่าว ขอให้หยุดไว้ก่อน อย่าเพิ่งซื้อ

เพราะในปัจจุบันนี้ ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนดีขึ้นมากแล้ว ทุกคนพร้อมจะเลือกวัตถุดิบที่ดีต่อสุขภาพ และพยายามเลี่ยงอาหารที่อาจไม่ดีต่อร่างกาย

1. ปลา “กระโห้ทอง” (หรือ ‎ปลากระโห้)

ปลากระโห้ทองเป็นปลาเนื้ออร่อย และเต็มไปด้วยกรดไขมันไม่อิ่มตัว มีคุณค่าทางโภชนาการสูง จึงได้รับความนิยมมากในกลุ่มผู้สูงอายุและเด็กๆ
แต่น่าแปลก… สิ่งที่คนทั่วไปไม่รู้คือ ปลาชนิดนี้มักอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำตื้น เสี่ยงต่อมลภาวะและคุณภาพน้ำที่แย่ แมลงบินและตั๊กแตนที่ตกลงมาสะสมที่นั่นจะเน่าเปื่อย กลายเป็นจุดเริ่มต้นของปรสิตจำนวนมากในตัวปลากระโห้ทอง
เพื่อปรับตัวให้เข้ากับแหล่งน้ำตื้น ปลาได้สร้างชั้นเมือกขึ้นบนผิวหนัง ซึ่งนั่นคือที่อยู่ของปรสิตหลากหลายชนิด — ที่ตลาดแม้ผู้ขายปลาจะวางขายปลากระโห้ทอง แต่พวกเขาไม่เคยซื้อกิน เพราะมองว่า “สกปรกมาก”
หากจะซื้อ ควรสังเกตสีบนตัวปลา: หากผิวภายนอกสกปรก แสดงว่าแหล่งที่อยู่ของปลาแย่มาก ไม่ควรจะซื้อ

และหากนำไปปรุงจริง ควรล้าง ทุกส่วน ให้สะอาด และปรุงด้วยความร้อนสูง เพื่อฆ่าปรสิตให้ได้มากที่สุด
นอกจากนี้ ปลากระโห้ทองมีหนามแหลมบนหัวซึ่งมีสารพิษด้วย — อย่าเผลอโดนหนามจนเกิดอาการแพ้
โดยสรุป: ถึงแม้จะอร่อย แต่เพราะมีปรสิตมากเกินไป จึงไม่แนะนำให้กิน หากอยากได้รสชาติดีๆ ให้เลือกปลาอื่นแทน

2. ปลาไร้เกล็ด (เช่น ‎ปลา “ปลาดุก”)

ในบ่อน้ำจืดของบ้านเรา มีปลาชนิดนี้อยู่มาก เป็นหนึ่งในปลาในโต๊ะอาหารหลักของคนในครัวเรือน เช่นเดียวกับปลากระโห้ทอง ปลาไร้เกล็ดไม่เพียงแต่อร่อย แต่ก็มีกระดูกเล็กน้อย จึงเหมาะมากสำหรับผู้สูงอายุและเด็ก
ในฤดูร้อน หลายบ้านชอบย่างอาหารกลางแจ้ง และปลาไร้เกล็ดก็เป็นตัวเลือกยอดนิยม เพราะเนื้อนุ่ม ย่างง่าย
แต่… ด้วยที่ไม่มีเกล็ดและผิวถูกปกคลุมด้วยเมือก จึงมีโอกาสสูงที่จะมีปรสิตมาก

ในแหล่งเพาะเลี้ยง คุณภาพน้ำถูกควบคุมดีขึ้น จึงอาจมีปรสิตน้อยกว่า แต่ในธรรมชาติ สภาพแวดล้อมย่ำแย่กว่า จึงมีโอกาสที่ปรสิตจะมากกว่า
หากจะปรุง ควรล้างให้สะอาดมาก: เอาเครื่องในออก ล้างด้านในตัวปลาให้ดี เพื่อกำจัดปรสิตให้มากที่สุด

3. ปลา “ปลาช่อนเงิน” (หรือปลาเม็)

เมื่อพูดถึงปลาชนิดนี้ ทุกคนคงคุ้นเคย โต๊ะอาหารหลายบ้านเคยมีปลาเม็ เพราะปลาชนิดนี้โตเร็ว และหลายฟาร์มเลือกเลี้ยงเพื่อผลผลิต
แต่เพราะโตเร็ว ราคาถูก ทำให้หลายคนเลือกใช้ปลานี้ แม้เนื้อจะหนา ทำให้หมักเครื่องเทศแล้วอร่อย แต่… เพราะมัน “กินพวกรอยเน่า” จึงเสี่ยงต่อการมีปรสิต
บางเกษตรกรยังฉีดยาปฏิชีวนะเพื่อลดเชื้อรา saprolegnia ซึ่งแม้จะช่วยได้ในระดับหนึ่ง แต่ก็อาจเป็นอันตรายต่อร่างกายคน
หากพบเกล็ดปลาหรือเหงือกมีร่องรอยเน่า หรือมีชีวิตชีวาน้อย — อย่าเลือกซื้อ
ในปัจจุบัน คนทั่วไปนิยมซื้อลดลง เพราะกลิ่นคาวแรงและรสสัมผัสอาจไม่ถูกใจผู้ที่เลือกกินอย่างเอาจริงเอาจัง

4. ปลา “ปลาร็อปไพ” (‎Tilapia)

ปลาร็อปไพ ไม่ใช่ปลาพื้นเมืองบ้านเรา มีถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกา หลังจากนำเข้ามา ก็ได้รับความนิยมเพราะเนื้อนุ่ม ไม่ว่าจะทอดหรือ นึ่งก็อร่อย
แต่… ไม่เหมือนปลาในธรรมชาติเสมอไป เพราะปลาร็อปไพสามารถอยู่ได้ทั้งในน้ำจืดและน้ำเค็ม เพื่อประหยัดต้นทุน เลี้ยงบางแห่งใช้ปุ๋ยคอกหรือแม้แต่ “มูลหมู” เพื่อเร่งโต
แม้มูลหมูจะอุดมด้วยสารอาหาร แต่ก็ส่งผลให้มี “จำนวนปรสิตมาก” ไม่ได้ดีต่อคนกิน

มีข้อมูลจากต่างประเทศว่า Tilapia มีปรสิต จึงไม่ค่อยปรากฏในเมนูของต่างชาติ
ในพื้นที่ชนบท บ้านเราหลายแห่งอาจไม่แยก Tilapia กับปลาหลายชนิด จึงซื้อโดยไม่รู้ว่ากำลังเสี่ยง
โชคดีที่หลายบ้านนิยม “ต้ม/แกง” ก่อนกิน ซึ่งช่วยฆ่าปรสิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ

หวังว่าข่าวฉบับนี้จะช่วยเตือนสติให้ผู้ซื้อปลาที่ตลาด เลือกให้ถูกต้อง และปลอดภัยต่อสุขภาพ
หากคุณอยาก ผมสามารถเขียนบทความในสไตล์เดียวกัน แต่ยาวขึ้นและมี “ความรู้ทางวิทยาศาสตร์/โภชนาการ” เพิ่มเติมได้ด้วยครับ