"โรคไข้รากสาด" เป็นชื่อที่คนไทยคุ้นหูกันมานาน ตั้งแต่สมัยก่อนที่ยังไม่มีเทคโนโลยีทางการแพทย์ก้าวหน้าเท่าทุกวันนี้

แต่รู้หรือไม่ว่า “ไข้รากสาดน้อย” กับ “ไข้รากสาดใหญ่” นั้นไม่ใช่โรคเดียวกัน แม้จะมีชื่อคล้ายกันจนทำให้หลายคนสับสนก็ตาม ทั้งสองโรคเกิดจากเชื้อแบคทีเรียเหมือนกันแต่มีความรุนแรงและกลไกการแพร่เชื้อที่ต่างกันอย่างชัดเจน

ในอดีต โรคไข้รากสาดถือเป็นโรคระบาดที่คร่าชีวิตผู้คนจำนวนมากในหลายประเทศ โดยเฉพาะในช่วงสงครามหรือพื้นที่ที่มีสุขอนามัยไม่ดี

ปัจจุบันโรคเหล่านี้พบได้น้อยลงในประเทศไทย แต่ยังคงมีโอกาสเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะในพื้นที่ชนบทหรือในกลุ่มประชากรที่ขาดการดูแลด้านสุขาภิบาล

ดังนั้นการรู้จักความแตกต่างของไข้รากสาดน้อยและไข้รากสาดใหญ่ จะช่วยให้เราระมัดระวังและสังเกตอาการได้อย่างถูกต้อง

ไข้รากสาดน้อยคืออะไร?

ไข้รากสาดน้อย (Typhoid fever) เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Salmonella typhi ซึ่งมักเข้าสู่ร่างกายผ่านอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อนสิ่งสกปรกหรืออุจจาระของผู้ป่วย อาการเริ่มต้นจะคล้ายไข้หวัดทั่วไป เช่น มีไข้ต่ำ ปวดหัว อ่อนเพลีย ปวดเมื่อย และอาจมีอาการท้องเสียหรือท้องผูก หลังจากนั้นไข้จะค่อยๆสูงขึ้นเรื่อยๆ และมักจะเป็นไข้ต่อเนื่องนานหลายวัน

ในบางรายอาจพบผื่นแดงเล็กๆตามลำตัว มีอาการแน่นท้อง หรือเบื่ออาหาร หากไม่ได้รับการรักษาอาจเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ลำไส้ทะลุ หรือเลือดออกในทางเดินอาหาร ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

ไข้รากสาดใหญ่คืออะไร?

ไข้รากสาดใหญ่ (Typhus fever) มีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรียในกลุ่ม Rickettsia ซึ่งติดต่อผ่านตัวเหา หมัด หรือเห็บที่เป็นพาหะ เมื่อแมลงเหล่านี้กัดคน เชื้อจะเข้าสู่กระแสเลือด ทำให้เกิดไข้สูงเฉียบพลัน ปวดหัวรุนแรง ปวดกล้ามเนื้อ มีผื่นขึ้นทั่วตัว และบางรายอาจมีอาการทางระบบประสาท เช่น สับสนหรือเพ้อ

โรคนี้เคยระบาดหนักในอดีต โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความแออัด เช่น ค่ายทหารหรือเรือนจำ หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีด้วยยาปฏิชีวนะ อาจเกิดภาวะอวัยวะล้มเหลวและเสียชีวิตได้ในเวลาอันรวดเร็ว

ไข้รากสาดน้อย vs ไข้รากสาดใหญ่ ต่างกันอย่างไร?

• สาเหตุของโรค: ไข้รากสาดน้อยเกิดจาก Salmonella typhi ส่วนไข้รากสาดใหญ่เกิดจากเชื้อในกลุ่ม Rickettsia
• การติดต่อ: ไข้รากสาดน้อยมาจากอาหารหรือน้ำปนเปื้อน ส่วนไข้รากสาดใหญ่มาจากเหา เห็บ หรือหมัด
• ลักษณะอาการ: ไข้รากสาดน้อยมีไข้ค่อยๆสูงขึ้น ส่วนไข้รากสาดใหญ่จะมีไข้สูงเฉียบพลันและผื่นขึ้นเร็ว
• ความรุนแรง: ไข้รากสาดใหญ่ถือว่ารุนแรงกว่า และมีโอกาสเสียชีวิตสูงหากไม่ได้รับการรักษาทันเวลา

แบบไหนอันตรายกว่ากัน?

โดยทั่วไป “ไข้รากสาดใหญ่” มักมีอาการรุนแรงกว่า “ไข้รากสาดน้อย” เพราะเป็นไข้เฉียบพลันที่ส่งผลต่อระบบประสาทและหลอดเลือด หากปล่อยไว้โดยไม่รักษาอาจเสียชีวิตได้ภายในไม่กี่วัน

ส่วนไข้รากสาดน้อยแม้จะไม่รุนแรงเท่า แต่หากปล่อยเรื้อรังอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงได้เช่นกัน

วิธีป้องกันโรคไข้รากสาด

• รักษาความสะอาดของอาหารและน้ำดื่มเสมอ
• หลีกเลี่ยงการอยู่ในสถานที่แออัดหรือมีแมลงพาหะชุกชุม
• สวมเสื้อผ้าที่ปกปิดร่างกายเมื่ออยู่ในพื้นที่เสี่ยงเห็บหรือหมัด
• หมั่นล้างมือก่อนรับประทานอาหารและหลังเข้าห้องน้ำ
• หากมีไข้สูงและผื่นขึ้น ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยและรักษาโดยเร็ว

บทสรุป

แม้ชื่อจะคล้ายกัน แต่ “ไข้รากสาดน้อย” และ “ไข้รากสาดใหญ่” เป็นโรคที่แตกต่างกันทั้งในด้านสาเหตุ การติดต่อ และความรุนแรง โดยไข้รากสาดใหญ่ถือว่ามีอันตรายมากกว่า และควรได้รับการรักษาโดยด่วน

อย่างไรก็ตาม ทั้งสองโรคสามารถป้องกันได้ด้วยการรักษาความสะอาดและหลีกเลี่ยงพาหะนำโรค ซึ่งเป็นวิธีง่ายๆที่ช่วยปกป้องชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ