สองคำว่า “เคารพ และ หวั่นไหว” คือกุญแจดอกหนึ่งสู่พิธีกรรมอันงดงาม

การจุดธูปเป็นประเพณีที่มีมาตั้งแต่โบราณ จากพิธีบวงสรวงฟ้าดิน จนถึงงานไหว้พระ ไหว้เจ้าในวันนี้ กลิ่นควันธูปยังคงเป็นเส้นใยที่เชื่อมโยงคนเป็นกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ หลายคนไปวัด ไปศาลเจ้า ไปวัดเล็ก ๆ แล้วพูดว่า “แค่ตั้งใจจริงก็พอ” — ความตั้งใจนั้นสำคัญแน่นอน แต่ถ้าเพียงขอโดยไม่รักษาสำนึกแห่งการ “เคารพและหวั่นไหว” ต่อพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ คำอธิษฐานนั้นก็อาจกลายเป็นเพียงคำพูดที่ว่างเปล่า

ตลอดกาล ทุกชั้นชน ธูปยังคงได้รับการเคารพ เพราะมันแทนคำ “เคารพอย่างสงบ” ของมนุษย์ต่อสิ่งที่มองไม่เห็น แต่ไม่ใช่ว่าทุกคนที่จุดธูปจะรับรู้ความรู้สึกนั้นทันที บางคนตั้งใจอธิษฐานขอให้ครอบครัวปลอดภัย ขอให้พ่อแม่สุขภาพดี แต่แล้วสิ่งต่าง ๆ ก็ไม่เป็นไปอย่างหวัง หลายคนเริ่มจุดธูปแบบเฉย ๆ ใช้เพียงความเคยชิน จริงอยู่ที่ความตั้งใจคือรากฐาน … แต่มีอีกชิ้นหนึ่งที่มักถูกมองข้าม คือ “การเคารพและหวั่นไหว”

ไม่ใช่การหวั่นไหวต่อบุคคลหนึ่งบุคคลใดโดยเฉพาะ แต่คือความรู้สึกโดยธรรมชาติเมื่อลอดผ่านเข้าสู่อาณาบริเวณศักดิ์สิทธิ์ รู้ตัวว่ากำลังเผชิญหน้ากับประเพณี กับบรรพชน กับคุณค่าอันบรรพ์ของผู้ที่มาก่อน ความรู้สึกอันนั้นช่วยให้เราจุดธูปด้วยหัวใจของความกตัญญู ด้วยความปรารถนาเปลี่ยนแปลง ส่งสายควันเบาบางโปรยปรายความหวัง ไม่ใช่ความเสี่ยงทุกข์ใจ

ลองนึกภาพสองสถานการณ์ตรงข้าม:
หนึ่ง – คนหนึ่งเดินเข้าวัด มือถือกำบังธูปใหญ่เต็มกำ มือหันไปมององค์พระ ริมฝีปากพร่ำขอเลขเด็ด ขอเลื่อนตำแหน่ง ขอให้ทุกสิ่งราบรื่น … กลิ่นควันนั้นกลายเป็นพิธีการว่างเปล่า เป็นการ “แลกเปลี่ยน” มากกว่าการเคารพ
ในทางตรงกันข้าม – มีอีกคนหนึ่งเดินเข้าวัด มือถือธูปเบา ๆ กระซิบสองคำในใจว่า “เคารพ และ หวั่นไหว” เขาตั้งคำเตือนตัวเองไว้ว่าจะทำความดี ขอให้ได้มีแรงเพียงพอใช้ชีวิตอย่างซื่อสัตย์และอ่อนโยน … ใช่ ถึงเป็นเพียงธูปหนึ่งแท่ง แต่ความรู้สึกต่างกันคือทัศนคติ

การเคารพและหวั่นไหว ทำให้พิธีกรรมกลายเป็นวินาทีแห่งการกรองจิตใจ ในกลิ่นของธูป ช่วยให้เราระลึกได้ว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไม่ใช่อยู่ที่องค์พระหรือที่มือที่ถือธูปเท่านั้น แต่คือวิถีชีวิตของเราหลังออกประตูวัด มีความเคารพ เรารู้คุณค่าของโชคดีในชีวิต และรู้จักถ่อมตนเมื่อผิดหวัง มีการเคารพ เรารู้จักหยุดเพื่อให้ชีวิตเราไม่สะอาดน้อยลง กลิ่นควันจาง ๆ คือกระจกส่องวินัยและการกระทำของเรา

ในยุคสมัยที่วิทยาศาสตร์เปิดมุมมองใหม่หลายมิติ วิทยาศาสตร์ไม่ได้นปฏิเสธคุณค่าทางจิตวิญญาณของศาสนาเลย การไปวัดไม่ใช่หลบหนีจากการทำงานหนัก และไม่ใช่เพื่อแลกเปลี่ยนเงื่อนไขกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่คือเพื่อให้ใจสงบ และเตือนตัวเองให้ใช้ชีวิตให้ดีขึ้น เพิ่มสองคำว่า “เคารพ และ หวั่นไหว” หมายถึงอีกครั้งของการเตือนตัวเองให้ใช้ชีวิตด้วยความสมถะ มีรั้วแห่งความระมัดระวัง มีคำพูดที่ควรลดคำหวือหวามากลง สิ่งเล็ก ๆ เหล่านี้คือบุญกุศลอันง่ายดาย ที่ใคร ๆ ก็ทำได้

การจุดธูปอย่างไร?

ไม่ต้องพิธีรีตองมากมาย ก่อนจะสวด ขอให้สูดลมหายใจลึก ๆ แล้วในใจท่องสองคำ “เคารพ และ หวั่นไหว” สวดคำสั้น ๆ ว่า ข้า / ฉันขอสุขภาพดี ขอความสงบ ขอปัญญาเพื่อทำหน้าที่ของข้า / ฉันให้สมบูรณ์ สัญญาสิ่งหนึ่งเล็ก ๆ ที่ข้า / ฉันจะทำได้ เช่น ดูแลพ่อแม่ ใช้เวลากับลูก รักษาความเรียบง่ายในการใช้ชีวิต หลังออกจากเขตสักการะ ยึดมั่นในสัญญานั้น เมื่อถึงวันนั้น คำสวดมีราก ธูปมีร่าง ชีวิตมีดอกไม้

จากเรื่องราวของธูปในอดีตจนถึงวันนี้ มีเส้นด้ายสีแดงโยงใยอยู่ นั่นคือความ “เคารพ และ หวั่นไหว” ต่อคุณค่าที่อยู่เหนือเรา ความตั้งใจคือพื้นฐาน – การเคารพและหวั่นไหวคือหลังคา เมื่อสองส่วนนี้มั่นคง จิตใจคนจะสงบขึ้นท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง ไม่มีใครรับประกันได้ว่าขออะไรแล้วจะได้ทุกเรื่อง แต่ผู้ที่ใช้ชีวิตทุกวันด้วยการจุดธูปและมี “เคารพ และ หวั่นไหว” ในใจ เขาจะเดินต่อได้อย่างสงบ ด้วยความหวังและความเมตตา … และเช่นนั้น ธูปแท่งนั้นก็ได้ทำหน้าที่ของมันแล้ว ไม่ใช่เพื่อแจกแจกปาฏิหาริย์ แต่เพื่อช่วยให้เรามีชีวิตที่ดีขึ้นในทุกวัน